Zaterdag 7 september 2013
De zomervakantie van juli en augustus en de donateursdag van de Stichting Handboekbinden in juni hebben gezorgd voor een drie maanden lange bbc-stop. Maar nu is er dan eindelijk weer een werkdag.
Jammer dat Jaap, Dieneke en Vincent verhinderd zijn, maar we verwelkomen wel een nieuw bbc-lid: Bert van Zanen, jarenlang als medewerker conservering werkzaam geweest in het Nationaal Archief en gespecialiseerd in onderzoek naar insecten in boeken. Hij werkte o.a. mee aan de uitgaven: Het loopt in de papieren, (geïntegreerde bestrijding van insecten in collecties) en Pluis in huis, (geïntegreerde bestrijding van schimmels in archieven). Beide boekjes zijn te downloaden via internet.
Ook op gebied van boekbinden is deze Bert ervaren. Voor het mode-afstudeerproject van zijn dochter heeft hij 2 boeken gebonden en die in een doos verwerkt.
(zie onderstaande foto's).
Het is een prachtig ontwerp in een perfecte uitvoering, ondanks de problemen die hij tegenkwam: het niet scherp kunnen vouwen van het geprinte papier omdat de kleur dan losliet, en het niet precies op elkaar kunnen vouwen van de 7 meter lange stroken.
Zijn dochter wilde geen naaigaren zien en dus werden de opgevouwen bladen in de rug verlijmd. Het opengeslagen boek met stofvoorbeelden en tekeningen past in het linker gedeelte van de doos. Het kleine boek met inspiratiebladen ligt in de verdieping in de rechter helft van de doos.
Binnenbekleding van de doos en de schutbladen van de boeken zijn identiek: Indiaas ranken papier zilver. (te koop bij Damen / Papier Royaal in Den Haag).
Het is een fraai geheel geworden waar hij terecht trots op mag zijn.
opengeslagen boek met stofvoorbeelden en modetekeningen
 detail van de doos met het kleine boek in de verdieping
links: een detail van het schutblad
boven: de doos met de boeken erin

Bert met één van de door hem gebonden boeken
Ook Bert Nieuwman heeft een mooi boek te laten zien, het boek dat hij gebonden heeft voor het ‘Out of the Box project’: Fregatschip Johanna Maria. Helaas kreeg hij niet de publieksprijs op de donateursdag, maar nu wel onze bbc-waardering.
Bert heeft het boek opnieuw geprint in het lettertype ‘dyslexie’ en de bladzijden verwerkt in een ringbandsysteem. De bladzijden zijn zo aangebracht dat er om en om een pagina naar links en dan naar rechts moet worden omgeslagen. Dit is ook te zien op de foto’s.


Als het boek uit is, kom je bij twee luikjes. Onder die luikjes ligt het originele boek, ge-bonden in kurk. Ook het kapitaal heeft Bert gemaakt van kurk. De dekbladen zijn van zeer dun fineer.


Fregatschip Johanna Maria, gebonden door Bert Nieuwman in kurk en fineer

kapitaaltje van kurk
Jopie heeft via het boek: Les Tranchefiles brodées,
(uitgave van de Bibliothèque Nationale),
een serie nieuwe kapitaaltjes bestudeerd én bestoken.
Haar verzameling bijzondere kapitaaltjes groeit gestaag. Hieronder een selectie uit haar modellen, beschreven in Tranchefiles brodées.
links: tongkapitaal 11de eeuw
rechts: Ethiopisch kap.15de eeuw
tongkapitaal 13de eeuw en tongkapitaal 12de eeuw
links: Grieks-Byzantijns basiskapitaal 15deeeuw
rechts: Byzantijns kapitaal Henry II direct bestoken
Grieks kapitaal 16de eeuw
15de eeuws kapitaal, op snede gezien
15de eeuws kapitaal, op de rug gezien
links: Armeens kapitaal 15de eeuw
rechts: Armeens kapitaal 16de eeuw
 links: Syrisch kapitaal 15de eeuw
links: Syrisch kapitaal 16de eeuw
Marjolein heeft papier geschept van kweekgras en andere planten en vertelt over haar ervaringen. Ze heeft de planten in kleine stukken verdeeld, gekookt in soda om de schadelijke zuren en de lignine eruit te halen en daarna kort in de blender verder fijngemaakt.
Vervolgens heeft ze er velletjes papier van geschept, zowel van uitsluitend plantenpulp, als van plantenpulp vermengd met melkpakkenpulp. De velletjes papier ruiken nog heerlijk kruidig! Het vel van kweekgras (foto onder links) heeft ze aan de lucht laten drogen en is daardoor gekronkeld opgedroogd. Ze gaat proberen het opnieuw te bevochtigen, om het daarna onder bezwaar te laten drogen.
Het papier van pijpenstrootje, (foto rechts onder) is mooi dun en vlak.
De weegbree planten heeft ze waarschijnlijk te fijn vermalen tot 'moes' en daardoor kreeg ze geen samenhangend vel papier. De vezels wilden zelfs niet van het doekje loskomen!

weegbree-'papier'
kweekgras-papier
pijpenstrro-papier
Ik (Ine) ben daar ook mee bezig geweest en heb allerlei gemengde onkruiden, maar ook bamboebladeren geweekt in gekookt water van houtas, zoals beschreven door Dave Watson in Creative Handmade Paper. De bamboebladeren waren in de houtas-oplossing toch nog niet goed bewerkt, want ik kreeg er geen samenhangend papier van, alleen een hoopje vezels, zoals te zien op onderstaande foto.

vezels van banboebladeren

papier van bamboebladeren
Daarom heb ik ze nog eens met soda opgekookt. Toen kon ik er na vermaling in de blender wel een stukje papier van scheppen. (foto boven rechts)
De gemengde onkruiden heb ik in een mengsel van houtasoplossing én soda geweekt en het resultaat was perfect. De planten waren al in deeltjes uiteengevallen. Ik heb de papieren bestreken met verdunde boekbinderslijm om een oppervlakteversteviging te krijgen, maar vind het glimmende effect minder. Marjolein oppert Beriplast te gebruiken en probeert dat de volgende dag. Ze mailt me dat dit inderdaad goed resultaat geeft zonder glimming.

papier van allerlei onkruiden; de pispotje-(haagwinde)-stengels zijn duidelijk zichtbaar
Fem en ik (Ine) vertellen over onze ervaringen met het marmeren op scheerschuim. Een leuke, geurige techniek voor een paar uur plezier!
De scheerschuim spuit je in een platte schaal of bak en strijkt het uit tot een ongeveer 1,5 cm dikke laag. Dan verspreid je druppels kleurstof op waterbasis (bijvoorbeeld ecoline) over de oppervlakte (foto onder links) die je vervolgens met een satéstokje of i.d. in ronde of zigzag bewegingen uittrekt tot een bepaald patroon. (foto onder rechts).

ecolinedruppels op scheerschuim
patroon getrokken uit de druppels op de scheerschuim
Is het patroon naar je zin dan leg je er een vel papier op en drukt het voorzichtig aan zodat het goed met de scheerschuim in contact komt.
Daarna haal je het papier van de bak en leg je het op een groot stuk oud papier. Je ziet nu een dikke laag scheerschuim op het papier, die moet je wegschrapen met een oude creditkaart, bot mes of i.d. (foto onder).

scheerschuim wegschrapen
En zie: daar is het patroon! Het vel papier is praktisch direct droog, ruikt heerlijk en is glad en dicht door het vetgehalte in de scheerschuim.
De laag in de bak kan nu gekleurd zijn (foto's onder), maar daar kun je gewoon weer overheen gaan met de volgende druppels en geeft het patroon een achtergrondkleur!
Als de laag te ‘vuil’ wordt naar je zin, spuit je er nieuwe scheerschuim overheen. Veel plezier!


‘s Middags gaan we verder werken aan de Lyonese band.

De vorige keer (in mei) hebben we besproken of we wel of niet dek- of schutbladen aan zouden brengen en sommigen van ons zijn daar toen ook mee aan de slag gegaan.
De stap voor stap beschrijving staat in het verslag van mei.
Nu zijn Marjolein, Dinie en Anton bezig de binding-touwen door de vouw van het dubbele vliegend schutblad te steken, om ze vervolgens uit te vlassen, zodat ze zo min mogelijk opdikking geven als het dubbele schutblad op elkaar gelijmd wordt.
Alleen Bert Nieuwman besluit de touwen op de rug te plakken.
In het verslag van mei schreven we dat we voor de kern van het kapitaal ‘bâtonnets’ gebruikten, maar zowel bij Jaap als bij mij (Ine) zijn de ‘bâtonnets’ later gebroken.
Daarom nemen we nu als kern dik touw.
Fem wil geen kapitaal besteken, maar een kapitaaltje van reepjes leer maken. Ze volgt daarbij de beschrijving die Cambras geeft in Het Complete Handboek Boekbinden op de pagina’s 59-62.
In tegenstelling tot Cambras gebruikt ze niet de passer om de maten af te zetten, maar grafiekpapier. Dat vindt ze handiger werken.
Als kern gebruikt Fem een stukje leerband. Het is een precies- én een geduldwerk om de kern goed op de reepjes te plakken, zodat die goed aaneen gesloten zijn.
Handig hulpmiddeltje is daarbij om even de reepjes op een stukje plakband te kleven. Resultaat is, zoals op de foto’s te zien, perfect.

reepjes tijdelijk op plakband
 van boven naar beneden: leerband-kern,
kapitaal voorkant, kapitaal achterkant

Van het maken van de band komt vandaag niets, maar we bespreken wel de maatvoering van de onderdelen van de band. Myriam Basset schrijft in Vouwbeen 1998, jrg. 9 nr.1:

Omslag:
Deze bestaat uit 5 delen van hetzelfde bord gesneden, dikte naar keuze van de binder, afhankelijk van het gewenste resultaat: een bovenplat (P), een rug (R), een onderplat (P), een front (F) en een overslag(O).

figuur 1
Afmetingen:
 a) De platten zijn gelijk. Breedte gelijk aan die van het boekblok, rekening houdend met de dikte van het naaisel.
De hoogte is hoogte boekblok plus twee overstekken. (b.v. van 3 mm).

b) De rug en front zijn gelijk. De breedte is gelijk aan de dikte van het boekblok, nadat het genaaid is. De hoogte gelijk aan die van de platten.

c) De hoogte van de overslag is gelijk aan die van de platten. De breedte en vorm zijn naar keuze van de binder.

Peter Blok plaatst hier enkele aantekeningen bij in zijn artikel in Vouwbeen 1998, jrg. 9 nr. 4.:


In bovenstaand figuur 2 is een bovenaanzicht van het boekblok met een detail van één van de hoeken getekend. Hieruit ziet men direkt dat het inlegbord aan de rug smaller is dan dat aan de voorsnede.

Dus: het inlegbord aan de voorsnede (F op figuur 1 van Basset) moet de dikte van het gebruikte bord plus twee maal de dikte van het gebruikte bekledingsmateriaal breder zijn dan het aan de rug gebruikte bord (R in figuur 1 van Basset).
En voor de heel erg nauwkeurigen: het voorplat moet éénmaal de dikte van het omslag-materiaal smaller zijn dan de ervoor opgegeven maat.

Ook de opgegeven scharnierbreedte is te krap. Uit het detail van figuur 2 blijkt, dat de scharnierbreedte anderhalf maal de dikte van het gebruikte bord, plus twee maal de dikte van het gebruikte bekledingsmateriaal moet zijn.

We bespreken beide methoden, maar de meningen zijn hierover verdeeld.
Moeten we de redenering van Peter Blok volgen?
Of moeten we ervan uitgaan dat door het feit dat de voorsnede van de boekblokken smaller is dan de rug er geen aanpassingen van plus of min borddiktes nodig zijn?

We besluiten een proefstrook te maken volgens beide opties.
Dat zal de volgende keer duidelijkheid moeten geven.